Print

Thừa cân, béo phì là gì?

Thừa cân và béo phì là tình trạng tích tụ mỡ quá mức trong cơ thể, gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO):

• Thừa cân: Chỉ số BMI ≥ 25.
• Béo phì: Chỉ số BMI ≥ 30.

Đây không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn là một bệnh mạn tính liên quan đến rối loạn chuyển hóa, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường type 2, tăng huyết áp và nhiều bệnh khác.

Các giai đoạn của béo phì

Béo phì độ I

• BMI từ 30 – 34,9.
• Thường có ít triệu chứng, nhưng bắt đầu ảnh hưởng đến tim mạch và chuyển hóa.

Béo phì độ II

• BMI từ 35 – 39,9.
• Nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, thoái hóa khớp tăng cao.

Béo phì độ III (Béo phì bệnh lý)

• BMI ≥ 40.
• Tăng nguy cơ tử vong sớm, cần can thiệp y khoa tích cực.

Cơ chế bệnh sinh của thừa cân, béo phì

1. Mất cân bằng năng lượng

• Khi năng lượng nạp vào > năng lượng tiêu hao, cơ thể sẽ tích trữ phần dư thừa dưới dạng mỡ trắng.
• Mỡ nội tạng (quanh bụng, gan, tim) nguy hiểm hơn mỡ dưới da vì liên quan trực tiếp đến kháng insulin và hội chứng chuyển hóa.

2. Rối loạn hormon và chuyển hóa

• Leptin: hormone tạo cảm giác no. Ở người béo phì, cơ thể kháng leptin → ăn nhiều hơn.
• Insulin: tăng do chế độ ăn nhiều tinh bột, lâu dài gây kháng insulin → tiểu đường type 2.
• Ghrelin: hormone đói tăng cao khi ngủ ít, stress → thèm ăn nhiều hơn.

3. Ảnh hưởng của di truyền và môi trường

• Một số người mang gen dễ tích mỡ.
• Tuy nhiên, lối sống ít vận động, ăn nhiều đồ chế biến sẵn, ngồi lâu mới là yếu tố kích hoạt mạnh mẽ.

4. Vai trò của vi sinh đường ruột

• Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột → giảm khả năng đốt mỡ, tăng hấp thu calo.
• Vì vậy, chế độ ăn giàu chất xơ, probiotic giúp cải thiện cân nặng.

5. Viêm mạn tính mức độ thấp

• Mỡ bụng hoạt động như “tuyến nội tiết bất thường”, tiết ra cytokine gây viêm.
• Viêm mạn tính mức độ thấp thúc đẩy kháng insulin, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp → vòng xoắn bệnh lý khó kiểm soát.

Nguyên nhân gây thừa cân, béo phì

• Chế độ ăn uống mất cân đối: nhiều tinh bột, đường, đồ chiên xào.
• Ít vận động: ngồi nhiều, lười tập thể dục.
• Yếu tố tâm lý, stress, mất ngủ: làm tăng hormone gây thèm ăn.
• Do thuốc: corticosteroid, thuốc chống trầm cảm.
• Di truyền: có tính chất gia đình.

Dấu hiệu và triệu chứng

• Cân nặng tăng nhanh, BMI ≥ 25.
• Vòng bụng to, mỡ tập trung nhiều ở bụng.
• Thường xuyên mệt mỏi, khó thở khi vận động.
• Đau khớp gối, cột sống do thừa cân.
• Có thể kèm theo: men gan cao, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp.

Biến chứng nguy hiểm của béo phì

• Bệnh tim mạch: tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim.
• Tiểu đường type 2 do kháng insulin.
• Gan nhiễm mỡ, xơ gan.
• Thoái hóa khớp, đau lưng, viêm khớp gối.
• Ngưng thở khi ngủ (OSA).
• Nguy cơ ung thư: vú, đại trực tràng, tụy.

Điều trị thừa cân, béo phì

1. Thay đổi lối sống

• Ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần.
• Ngủ đủ giấc, giảm stress.

2. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc ức chế hấp thu mỡ, thuốc giảm cảm giác thèm ăn (theo chỉ định bác sĩ).

3. Can thiệp ngoại khoa

• Phẫu thuật cắt dạ dày, đặt bóng dạ dày ở bệnh nhân béo phì bệnh lý.

Góc nhìn Y học cổ truyền về thừa cân, béo phì

Trong Y học cổ truyền (YHCT), thừa cân và béo phì không chỉ đơn thuần là tích tụ mỡ, mà liên quan đến sự mất cân bằng khí – huyết – tân dịch trong cơ thể.

1. Nguyên nhân theo YHCT

• Tỳ hư vận hóa kém: Tỳ chủ vận hóa thủy cốc. Khi Tỳ hư, thức ăn không được tiêu hóa, thủy thấp ứ lại thành đàm trệ → sinh béo phì.
• Đàm thấp tích tụ: Ăn nhiều đồ béo, ngọt → sinh đàm thấp, ứ đọng ở bụng và mỡ dưới da.
• Can khí uất: Stress, uất ức lâu ngày → can khí không sơ tiết, ảnh hưởng tỳ vị → rối loạn chuyển hóa.
• Thận dương hư: Thận dương suy yếu → thủy thấp không hóa, dễ sinh béo phì.

2. Phân thể lâm sàng thường gặp

• Tỳ hư đàm thấp: Người béo, mệt mỏi, ăn ít mà vẫn tăng cân, bụng đầy trướng.
• Can khí uất, đàm trệ: Người dễ cáu gắt, thèm ăn, bụng to, dễ tích mỡ.
• Thận dương hư: Béo phì kèm tiểu nhiều, phù, tay chân lạnh.

3. Phép trị trong YHCT

• Kiện tỳ, hóa đàm, lợi thủy: Giúp tiêu mỡ, giảm béo tự nhiên.
• Thư can, lý khí: Điều hòa khí cơ, giảm căng thẳng, cải thiện chuyển hóa.
• Ôn thận, kiện dương: Tăng cường chuyển hóa thủy dịch, ngăn tích tụ mỡ.

4. Một số phương pháp hỗ trợ

• Châm cứu – điện châm: Tác động các huyệt Trung quản, Túc tam lý, Hợp cốc, Phong long… giúp điều hòa tiêu hóa, giảm cảm giác thèm ăn.
• Xoa bóp – bấm huyệt: Kích thích lưu thông khí huyết, giảm tích mỡ vùng bụng.
• Thảo dược: Dùng các vị thuốc như trạch tả, phục linh, ý dĩ, hoàng kỳ, thảo quyết minh… có tác dụng lợi thủy, tiêu phù, giảm mỡ.
• Khí công, thiền – yoga: Giúp điều tâm, giảm stress – yếu tố quan trọng gây béo phì.

👉 YHCT chú trọng điều chỉnh toàn diện: chế độ ăn, tập luyện, tinh thần, kết hợp điều trị bằng thảo dược, châm cứu, bấm huyệt để mang lại hiệu quả bền vững, an toàn.

Cách phòng ngừa thừa cân, béo phì

• Duy trì cân nặng hợp lý từ nhỏ.
• Ăn uống khoa học: nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, hạn chế thức ăn nhanh.
• Tập thể dục đều đặn: đi bộ, bơi, yoga, đạp xe.
• Ngủ 7–8 tiếng/ngày, hạn chế căng thẳng.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm rối loạn chuyển hóa.

Kết luận

Thừa cân, béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn là căn bệnh nguy hiểm, gắn liền với nhiều bệnh mạn tính. Việc hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và cách phòng ngừa sẽ giúp mỗi người có kế hoạch chăm sóc sức khỏe hiệu quả hơn.

👉 Nếu bạn đang gặp tình trạng thừa cân, đừng ngần ngại liên hệ Phòng Khám YHCT Trung Tín để được tư vấn cá nhân hóa, kết hợp y học cổ truyền – dinh dưỡng – luyện tập an toàn, bền vững.

📞 Hotline: 0972287274
🌐 Website: https://thaoduoctrungtin.com

Print