Suy Thận: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Bạn có biết? Suy thận hiện không còn là “căn bệnh của tuổi già” mà đang ngày càng trẻ hóa – thậm chí nhiều người dưới 30 tuổi đã phải đối mặt với nguy cơ chạy thận hoặc ghép thận. Thận vốn được xem như “bộ lọc” tinh vi nhất của cơ thể, đảm nhận vai trò đào thải độc tố, cân bằng nước – điện giải và điều hòa huyết áp. Khi thận suy yếu, hàng loạt chức năng quan trọng bị ảnh hưởng, kéo theo nhiều biến chứng nguy hiểm như tăng huyết áp, thiếu máu, loãng xương và thậm chí đe dọa tính mạng.

Sơ lược về giải phẫu thận

Thận là cơ quan hình hạt đậu, có màu nâu đỏ, nằm ở sau phúc mạc, hai bên cột sống thắt lưng (ngang mức đốt sống ngực T12 đến thắt lưng L3).

Số lượng: Cơ thể có 2 quả thận (trái và phải).
Kích thước trung bình: Dài 10–12 cm, rộng 5–6 cm, nặng 120–150g (ở người trưởng thành).

Cấu tạo bên ngoài

Cực trên: liên quan đến tuyến thượng thận.
Cực dưới: hướng xuống dưới.
Bờ ngoài: lồi.
Bờ trong: lõm, có rốn thận – nơi mạch máu, bạch huyết, thần kinh và niệu quản đi vào/ra.

Cấu tạo bên trong

Khi cắt dọc thận, có thể thấy 2 vùng chính:

Vỏ thận: lớp ngoài màu nâu nhạt, chứa các cầu thận – nơi diễn ra quá trình lọc máu đầu tiên.
Tủy thận: nằm sâu bên trong, có dạng hình tháp (gọi là tháp thận), tập trung các ống thận và ống góp.

Tủy thận đổ vào đài thận → bể thận → niệu quản để dẫn nước tiểu xuống bàng quang.

Đơn vị chức năng

Mỗi thận có khoảng 1 triệu nephron, là đơn vị chức năng cơ bản đảm nhận nhiệm vụ lọc máu, tái hấp thu và bài tiết.
Một nephron gồm: cầu thận, ống lượn gần, quai Henle, ống lượn xa và ống góp.

👉 Chính nhờ cấu trúc tinh vi này mà thận có khả năng lọc khoảng 180 lít dịch lọc/ngày, nhưng chỉ thải ra ngoài 1,5–2 lít nước tiểu.

Chức năng của thận

Thận là cơ quan nhỏ bé nhưng có vai trò sống còn trong việc duy trì cân bằng của cơ thể. Mỗi quả thận chứa khoảng 1 triệu nephron – đơn vị lọc máu cơ bản. Các chức năng chính gồm:

Lọc máu và đào thải chất độc:
- Loại bỏ ure, creatinin và các sản phẩm chuyển hóa ra ngoài qua nước tiểu.
- Đào thải thuốc, hóa chất dư thừa khỏi cơ thể.
Cân bằng nước và điện giải:
- Điều chỉnh lượng nước, natri, kali, canxi… để giữ ổn định nội môi.
- Ngăn ngừa rối loạn điện giải và toan kiềm.
Điều hòa huyết áp:
- Thận tiết renin tham gia hệ thống renin – angiotensin – aldosteron.
- Giúp co mạch, điều chỉnh thể tích máu để duy trì huyết áp ổn định.
Sản xuất hormone quan trọng:
- Erythropoietin (EPO): kích thích tủy xương tạo hồng cầu.
- Calcitriol (dạng hoạt động của vitamin D): giúp hấp thu canxi, duy trì xương chắc khỏe.
Điều hòa cân bằng acid – base:
- Giữ pH máu ổn định bằng cách tái hấp thu bicarbonat và đào thải ion H+.

👉 Khi thận bị suy, tất cả các chức năng trên đều bị ảnh hưởng, gây nên hàng loạt biến chứng: thiếu máu, loãng xương, tăng huyết áp, phù, rối loạn điện giải và nhiễm độc toàn thân.

Suy thận là gì?

Suy thận là tình trạng chức năng lọc máu và đào thải độc tố của thận bị suy giảm, dẫn đến tích tụ chất độc trong cơ thể. Bệnh có thể diễn tiến từ từ (suy thận mạn) hoặc xảy ra đột ngột (suy thận cấp).

Theo thống kê, tỷ lệ suy thận mạn đang gia tăng nhanh ở độ tuổi dưới 40, chủ yếu do lối sống thiếu lành mạnh và các bệnh nền.

Các giai đoạn của suy thận

Suy thận cấp

Xảy ra đột ngột, thường do mất máu, mất nước, nhiễm độc thuốc.
Nếu điều trị kịp thời, chức năng thận có thể phục hồi.

Suy thận mạn (chia thành 5 giai đoạn):

Giai đoạn 1: Thận tổn thương nhẹ, chức năng lọc máu còn >90%.
Giai đoạn 2: Chức năng lọc máu giảm còn 60–89%.
Giai đoạn 3: Lọc máu còn 30–59%, bắt đầu xuất hiện triệu chứng.
Giai đoạn 4: Lọc máu còn 15–29%, dễ biến chứng nặng.
Giai đoạn 5 (giai đoạn cuối): <15%, cần lọc máu hoặc ghép thận.

Cơ chế bệnh sinh của suy thận

Chức năng chính của thận là lọc máu, đào thải độc tố và cân bằng nước – điện giải. Khi có các yếu tố bệnh lý tác động, tế bào cầu thận và ống thận bị tổn thương, dẫn đến:

Tăng áp lực lọc cầu thận: Khi huyết áp cao hoặc tiểu đường, cầu thận phải làm việc quá sức, lâu dần gây xơ hóa.
Tổn thương vi mạch thận: Đường huyết cao kéo dài → glycosyl hóa protein thành mạch máu → hẹp lòng mạch → giảm tưới máu thận.
Viêm và hoại tử ống thận: Do nhiễm độc thuốc (kháng sinh, giảm đau) hoặc nhiễm khuẩn → tế bào ống thận chết → giảm khả năng tái hấp thu.
Ứ đọng chất độc trong máu: Khi thận mất dần chức năng, ure, creatinin, kali… không được đào thải → gây nhiễm độc niệu, toan chuyển hóa, rối loạn điện giải.
Phản ứng bù trừ: Ban đầu thận tăng cường hoạt động ở các nephron còn lại, nhưng lâu dài dẫn đến suy giảm toàn bộ.

👉 Kết quả cuối cùng là suy giảm dần chức năng lọc máu → tiến triển thành suy thận mạn giai đoạn cuối nếu không kiểm soát kịp thời.

Yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc suy thận

Một số đối tượng có nguy cơ cao cần đặc biệt theo dõi:

Bệnh nhân tiểu đường type 2 (nguy cơ suy thận cao gấp 3–5 lần).
Tăng huyết áp mạn tính → gây xơ cứng động mạch thận.
Người béo phì, rối loạn mỡ máu.
Thói quen ăn mặn, uống ít nước.
Người hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia.
Người lạm dụng thuốc giảm đau NSAIDs, kháng sinh, thuốc cản quang.
Người có bệnh lý thận sẵn có (viêm cầu thận, thận đa nang).
Tiền sử gia đình có bệnh thận.
Lối sống ít vận động, thức khuya kéo dài.

👉 Nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ giúp phòng bệnh từ gốc, hạn chế diễn tiến thành suy thận mạn.

Nguyên nhân gây suy thận phổ biến ở giới trẻ

Bệnh lý nền: tiểu đường, tăng huyết áp, viêm cầu thận.
Lạm dụng thuốc giảm đau, kháng sinh trong thời gian dài.
Uống ít nước, ăn mặn, tiêu thụ nhiều đồ ăn nhanh.
Thói quen xấu: hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, thức khuya.
Tập luyện quá sức, dùng thực phẩm bổ sung không rõ nguồn gốc.

Triệu chứng nhận biết sớm bệnh suy thận

Phù nề (sưng mặt, chân tay).
Tiểu tiện bất thường: tiểu ít, tiểu đêm nhiều, nước tiểu có bọt.
Mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn.
Ngứa da, hơi thở có mùi amoniac.
Huyết áp cao, đau lưng vùng hố thận.

👉 Ở giai đoạn đầu, suy thận thường không có triệu chứng rõ ràng. Do đó, khám sức khỏe định kỳ là cách duy nhất để phát hiện sớm.

Biến chứng nguy hiểm của suy thận

Tăng huyết áp khó kiểm soát
Thiếu máu mạn tính
Loãng xương, gãy xương
Suy tim, phù phổi
Tăng nguy cơ tử vong nếu không được điều trị kịp thời

Chẩn đoán và điều trị suy thận

Phương pháp chẩn đoán

Xét nghiệm máu (ure, creatinin, eGFR).
Xét nghiệm nước tiểu (protein niệu, hồng cầu).
Siêu âm thận.
Sinh thiết thận (khi cần thiết).

Điều trị suy thận

Điều trị nguyên nhân: kiểm soát tiểu đường, huyết áp.
Thay đổi lối sống: ăn nhạt, uống đủ nước, tập thể dục điều độ.
Dùng thuốc: lợi tiểu, kiểm soát huyết áp, thuốc bảo vệ thận.
Lọc máu chu kỳ hoặc ghép thận ở giai đoạn cuối.

Suy thận nên ăn gì và kiêng gì?

Thực phẩm nên ăn

Rau xanh, trái cây ít kali (bắp cải, táo, nho).
Cá, thịt nạc trắng (gà, vịt).
Tinh bột nguyên hạt.
Uống đủ nước theo chỉ định bác sĩ.

Thực phẩm cần kiêng

Muối, thực phẩm mặn (dưa muối, đồ hộp).
Đạm động vật quá nhiều (nội tạng, thịt đỏ).
Thực phẩm giàu kali, phốt pho (chuối, cam, sữa đặc).
Rượu bia, cà phê đặc, thuốc lá.

Phòng ngừa suy thận từ sớm

Uống đủ nước (1,5–2 lít/ngày).
Ăn nhạt, hạn chế đồ ăn nhanh.
Kiểm soát huyết áp, đường huyết định kỳ.
Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc.
Không tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng sinh kéo dài.

Suy thận theo Đông y

Theo Đông y, suy thận thuộc phạm trù Thận hư, Thủy thũng. Nguyên nhân thường do lao lực, ăn uống thất thường, tình chí thất điều làm tổn thương tạng thận.

Thể thận âm hư: đau lưng, tiểu đêm, mệt mỏi → dùng bài thuốc bổ thận âm.
Thể thận dương hư: sợ lạnh, phù, liệt dương → dùng bài thuốc ôn dương bổ thận.
Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt (Quan nguyên, Thận du, Mệnh môn) giúp bổ thận, tăng cường khí huyết.

👉 Đông y chú trọng điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương để hỗ trợ điều trị lâu dài, hạn chế tiến triển bệnh.

Kết luận

Suy thận không còn là bệnh của người già mà đang trẻ hóa nhanh chóng. Việc phát hiện sớm và thay đổi lối sống là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe thận.

👉 Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ suy thận, hãy đến Phòng Khám chuyên khoa Y Học Cổ Truyền Trung Tín để được thăm khám và tư vấn kịp thời.

📞 Hotline: (028) 389 26789
🏥 Địa chỉ: 388 Tỉnh Lộ 7, Ấp Trung Hòa, Xã Trung Lập Hạ, Huyện Củ Chi, TPHCM

Thảo Dược Xanh Trung Tín