Print

Gan nhiễm mỡ là một trong những bệnh lý gan phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở người trung niên, thừa cân, lối sống ít vận động và chế độ ăn uống thiếu lành mạnh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan, thậm chí ung thư gan. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết nguyên nhân, triệu chứng, cơ chế bệnh sinh và cách điều trị gan nhiễm mỡ theo cả Tây y và Đông y trong bài viết dưới đây.

1. Gan nhiễm mỡ là gì?

Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ (chủ yếu là triglycerid) tích tụ quá mức trong tế bào gan, chiếm hơn 5% trọng lượng gan. Bình thường, một lượng nhỏ mỡ tồn tại trong gan để duy trì chức năng chuyển hóa. Tuy nhiên, khi lượng mỡ vượt ngưỡng này, gan sẽ bị tổn thương.

2. Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ được chia thành hai nhóm chính:

a. Gan nhiễm mỡ do rượu

• Uống rượu bia lâu dài gây rối loạn chuyển hóa lipid và tổn thương tế bào gan.

b. Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Liên quan đến các yếu tố:

• Thừa cân – béo phì, đặc biệt béo bụng.
• Tiểu đường type 2, hội chứng chuyển hóa.
• Tăng mỡ máu (cholesterol, triglycerid).
• Dùng thuốc dài ngày: corticoid, methotrexate…
• Ăn uống nhiều chất béo, ít vận động.
• Stress kéo dài, rối loạn nội tiết.

3. Cơ chế bệnh sinh của gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ hình thành khi có sự mất cân bằng giữa tích lũy và tiêu thụ lipid trong tế bào gan:

• Tăng cung cấp acid béo tự do từ mô mỡ vào gan (do béo phì, kháng insulin).
• Tăng tổng hợp triglycerid tại gan từ glucose.
• Giảm phân giải acid béo do tổn thương ty thể.
• Giảm xuất khẩu mỡ khỏi gan qua lipoprotein.

Hậu quả là lipid bị tích tụ ngày càng nhiều trong tế bào gan, dẫn đến viêm, hoại tử tế bào gan, xơ hóa và nguy cơ biến chứng.

4. Triệu chứng gan nhiễm mỡ thường gặp

Giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng. Khi bệnh tiến triển, có thể gặp:

• Mệt mỏi, đầy bụng, chậm tiêu.
• Đau tức nhẹ vùng hạ sườn phải.
• Vàng da (giai đoạn viêm gan).
• Ăn uống kém, sụt cân.
• Men gan (ALT, AST) tăng.

5. Phân loại gan nhiễm mỡ theo mức độ

• Gan nhiễm mỡ độ 1: Mức độ nhẹ, mỡ lan tỏa ít, chưa gây tổn thương tế bào gan.
• Gan nhiễm mỡ độ 2: Mỡ lan tỏa vừa, có thể có viêm.
• Gan nhiễm mỡ độ 3: Nặng, gan tổn thương rõ, nguy cơ viêm gan, xơ gan.

6. Chẩn đoán gan nhiễm mỡ

• Siêu âm gan: Phát hiện tăng âm lan tỏa.
• Xét nghiệm máu: Tăng men gan (ALT, AST), mỡ máu cao.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI), Fibroscan: Đánh giá độ nhiễm mỡ và xơ gan.
• Sinh thiết gan: Xác định chính xác mức độ tổn thương (trong trường hợp cần thiết).

7. Điều trị gan nhiễm mỡ hiệu quả

7.1. Thay đổi lối sống – Yếu tố nền tảng

a. Chế độ ăn uống khoa học

• Giảm: đồ chiên rán, mỡ động vật, thực phẩm chế biến sẵn, đường tinh luyện, bia rượu.
• Tăng: rau xanh, trái cây ít ngọt, các loại hạt, cá béo giàu omega-3.
• Uống nhiều nước, ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa ăn.

b. Tập luyện thể dục

• Tập 30–45 phút/ngày, ít nhất 5 ngày/tuần.
• Lựa chọn đi bộ nhanh, bơi lội, yoga, đạp xe.
• Mục tiêu giảm 5–10% trọng lượng cơ thể nếu thừa cân.

7.2. Điều trị bằng thuốc (Tây y)

Áp dụng cho gan nhiễm mỡ độ 2–3, có tổn thương viêm gan.

• Statin: giảm cholesterol máu.
• Metformin: kiểm soát đường huyết (nếu có tiểu đường).
• Silimarin, phospholipid thiết yếu: bảo vệ và phục hồi tế bào gan.
• Vitamin E: chống oxy hóa, hạn chế tổn thương gan.

⚠️ Cần theo dõi men gan định kỳ khi dùng thuốc.

7.3. Điều trị gan nhiễm mỡ bằng Đông y

a. Nguyên tắc biện chứng luận trị:

• Tỳ hư sinh đàm: Kiện tỳ hóa đàm.
• Can uất khí trệ: Sơ can lý khí.
• Đàm thấp ứ trệ: Hóa đàm, hành khí.
• Nhiệt độc tích trệ: Thanh nhiệt, giải độc.

b. Một số bài thuốc Đông y tham khảo:

Bài 1 – Kiện tỳ hóa đàm:
Bạch truật, phục linh, trần bì, sơn tra, đan sâm, hạ khô thảo, nga truật.

Bài 2 – Sơ can giải uất:
Sài hồ, chi tử, đan bì, uất kim, cà gai leo, nhân trần, hoàng cầm.

Bài 3 – Thanh can lợi mật:
Diệp hạ châu, actiso, nghệ đen, trạch tả, xa tiền tử, đại hoàng (liều thấp).

c. Hình thức sử dụng:

• Thang sắc truyền thống.
• Cao lỏng, cao viên, trà túi lọc thảo dược (tiện lợi, dễ dùng).

d. Phối hợp thêm:

• Châm cứu huyệt: Can du, Tỳ du, Túc tam lý, Trung quản.
• Xoa bóp bấm huyệt vùng gan, vùng bụng: hỗ trợ lưu thông khí huyết.

8. Theo dõi và phòng ngừa tái phát

• Xét nghiệm men gan, mỡ máu, đường huyết định kỳ 3–6 tháng/lần.
• Duy trì cân nặng lý tưởng.
• Hạn chế bia rượu, thuốc lá, chất độc hại cho gan.
• Sinh hoạt điều độ, giảm stress, ngủ đủ giấc.

9. Kết luận

Gan nhiễm mỡ là bệnh lý âm thầm nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không kiểm soát kịp thời. Việc thay đổi lối sống, kết hợp điều trị đúng cách theo Tây y và Đông y là yếu tố then chốt giúp người bệnh phục hồi và phòng ngừa tái phát. Hãy khám sức khỏe định kỳ, giữ gan khỏe mạnh để bảo vệ toàn bộ cơ thể!

Print