PHÂN BIỆT CÁC CHỨNG RUN – NGUYÊN NHÂN VÀ HƯỚNG ĐIỀU TRỊ THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN VÀ HIỆN ĐẠI
1. Các dạng run thường gặp
Run là hiện tượng co cơ nhịp nhàng, không tự chủ, xuất hiện khi nghỉ ngơi hoặc vận động. Run không chỉ là triệu chứng của bệnh Parkinson mà còn gặp trong nhiều bệnh lý khác, cần được chẩn đoán và điều trị chính xác.
Phân loại run theo lâm sàng:
| Dạng run | Đặc điểm chính | Ví dụ bệnh lý liên quan |
|---|---|---|
| Run khi nghỉ | Run lúc nghỉ, giảm khi vận động | Bệnh Parkinson |
| Run tư thế | Run khi giữ tay ở một vị trí nhất định | Run vô căn, cường giáp |
| Run khi hành động | Xuất hiện khi thực hiện động tác (viết, ăn, cầm vật) | Run tiểu não, run do tổn thương ngoại tháp |
| Run chủ ý | Rõ hơn khi đến gần mục tiêu (gắp vật, đưa tay vào miệng) | Tổn thương tiểu não |
| Run tâm lý | Tăng khi lo âu, stress, biến mất lúc ngủ | Run do rối loạn lo âu |
| Run do thuốc, chất | Do thuốc kích thần, corticoid, caffeine, rượu… | Run phản ứng phụ hoặc sau cai rượu |
2. Chẩn đoán và điều trị theo y học hiện đại
A. Cơ chế gây run
Run xuất hiện khi có rối loạn trong hệ thống điều khiển vận động gồm: tiểu não, nhân nền (basal ganglia), đồi thị, vỏ não vận động.
Các cơ chế chính:
- Giảm dopamine: điển hình ở bệnh Parkinson → rối loạn ức chế vận động không cần thiết.
- Tổn thương tiểu não: làm giảm khả năng điều chỉnh vận động chính xác.
- Tăng dẫn truyền thần kinh kích thích: trong cường giáp, lo âu.
- Đáp ứng bù trừ sai lệch: từ hệ thần kinh tự chủ hoặc phản xạ tư thế.
- Rối loạn điện sinh học: gặp trong các thể run vô căn.
B. Phương pháp chẩn đoán y học hiện đại
✅ Khám lâm sàng thần kinh: đánh giá vị trí, tư thế, tần suất và hoàn cảnh xuất hiện run.
✅ Chụp MRI sọ não: tìm tổn thương tiểu não, hạch nền, u, tai biến…
✅ Xét nghiệm nội tiết: kiểm tra cường giáp (TSH, FT4), rối loạn đường huyết.
✅ Điện cơ (EMG): phân tích biên độ và tần số run.
✅ Đáp ứng điều trị levodopa: gợi ý bệnh Parkinson nếu cải thiện.
C. Điều trị theo y học hiện đại
| Nguyên nhân | Hướng điều trị |
|---|---|
| Bệnh Parkinson | Levodopa + ức chế cholinergic + luyện tập |
| Run vô căn | Propranolol, primidone, botulinum toxin (nếu khu trú) |
| Cường giáp | Điều trị nội tiết + chẹn beta |
| Run do thuốc/chất kích thích | Ngừng thuốc, cai nghiện, liệu pháp tâm lý |
| Run tiểu não | Phục hồi chức năng, vật lý trị liệu |
⚠️ Lưu ý: Việc dùng thuốc ức chế thần kinh hoặc phẫu thuật (kích thích não sâu – DBS) chỉ áp dụng trong các trường hợp nặng, đã được chẩn đoán xác định và theo dõi lâu dài.
3. Điều trị chứng run theo Y học cổ truyền
A. Phân thể bệnh và cơ chế
| Thể bệnh theo YHCT | Biểu hiện chính | Bệnh danh cổ truyền |
|---|---|---|
| Can dương vượng | Run tay chân, mặt đỏ, dễ cáu, đau đầu | Nội phong, Can phong |
| Huyết hư sinh phong | Run nhẹ, mỏi, chóng mặt, sắc nhạt, mạch tế | Can huyết hư phong |
| Thận tinh hư | Run kéo dài, suy nhược, gối lưng yếu | Thận hư phong nội động |
| Tâm tỳ hư | Run tăng khi mệt, lo âu, hay quên, mất ngủ | Tâm tỳ lưỡng hư |
| Đàm thấp trở kinh lạc | Run, tê, chóng mặt, đàm nhiều | Đàm trọc sinh phong |
B. Nguyên tắc điều trị Đông y
- Bình Can tức phong
- Dưỡng huyết, bổ Thận, an thần
- Hóa đàm khai khiếu
- Phối hợp toàn diện: thuốc – châm cứu – xoa bóp – khí công
C. Phác đồ điều trị kết hợp
1. Châm cứu – điện châm
- Huyệt chính: Thái xung, Phong trì, Nội quan, Bách hội, Túc tam lý, Can du, Thận du.
- Điện châm tần số thấp: 2–10 Hz tại chi bị run.
- Tần suất: 3–5 buổi/tuần, ít nhất 15 buổi/đợt.
2. Thuốc thang theo thể
- Can dương vượng: Thiên ma câu đằng ẩm.
- Huyết hư sinh phong: Tứ vật gia long nhãn, thiên ma.
- Thận hư tinh suy: Hữu quy hoàn, Bát vị gia câu đằng.
- Tâm tỳ hư: Quy tỳ thang.
- Đàm thấp: Bán hạ bạch truật thiên ma thang.
3. Xoa bóp – bấm huyệt
- Kết hợp dầu xoa bóp thảo dược.
- Day – ấn – rung tại huyệt: Phong trì, Bách hội, Thái xung, Dũng tuyền.
4. Khí công – thiền định
- Tập thở bụng, ngồi thiền cảm nhận toàn thân.
- Dịch cân kinh, Thái cực quyền mức cơ bản.
- Giúp ổn định hệ thần kinh thực vật, giảm run khi căng thẳng.
4. Lời khuyên từ chuyên gia
- Run không phải lúc nào cũng là Parkinson – chẩn đoán đúng thể bệnh mới có hiệu quả.
- Điều trị theo Đông – Tây y phối hợp, đặc biệt với thể run vô căn hoặc sau tai biến.
- Giữ tinh thần ổn định, tập luyện đều đặn là yếu tố cốt lõi giúp kiểm soát triệu chứng lâu dài.
📍 Phòng khám chuyên khoa Y học cổ truyền Trung Tín
- Địa chỉ: 388 Tỉnh Lộ 7, Ấp Trung Hòa, Xã Trung Lập Hạ, Huyện Củ Chi, TPHCM
- Hotline: (028) 389 26789
- Website: thaoduoctrungtin.com
👉 Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng run không rõ nguyên nhân, hãy đến khám để được chẩn đoán chính xác – điều trị theo phác đồ cá nhân hóa.