Khí huyết thịnh – suy theo giờ: Tý Ngọ lưu trú và lý giải vì sao giờ vượng dễ phát bệnh
Category: Y HỌC CỔ TRUYỀN
1. Khái niệm “Tý Ngọ lưu trú” trong Y học cổ truyền
Trong Y học cổ truyền, khí huyết không lưu thông hỗn loạn mà có quy luật vận hành tuần hoàn qua 12 kinh chính.
- Mỗi kinh mạch được “lưu trú” (khí huyết tập trung) trong 2 giờ nhất định của ngày.
- Khi đó, khí huyết tại kinh mạch đó vượng thịnh nhất, giúp tạng phủ tương ứng hoạt động mạnh mẽ.
Quy luật này gọi là Tý Ngọ lưu trú – cơ sở quan trọng để chẩn đoán và điều trị theo “thời bệnh học” trong Đông y.
2. Bảng giờ khí huyết vượng thịnh của 12 kinh
| Giờ (theo 24h) | Kinh mạch vượng | Tạng phủ liên quan | Hoạt động sinh lý nổi bật |
|---|---|---|---|
| 3h – 5h | Kinh Phế | Phổi | Thải đàm, thanh lọc đường hô hấp, dễ phát ho/hen |
| 5h – 7h | Kinh Đại trường | Ruột già | Thải phân, đào thải cặn bã |
| 7h – 9h | Kinh Vị | Dạ dày | Thời điểm ăn sáng tốt nhất |
| 9h – 11h | Kinh Tỳ | Tỳ – tụy | Hấp thu, vận hóa dinh dưỡng |
| 11h – 13h | Kinh Tâm | Tim | Hoạt động tuần hoàn mạnh, dễ phát hồi hộp/đau ngực |
| 13h – 15h | Kinh Tiểu trường | Ruột non | Phân biệt tinh – trọc |
| 15h – 17h | Kinh Bàng quang | Bàng quang | Bài tiết nước tiểu, thải độc |
| 17h – 19h | Kinh Thận | Thận | Bổ sung tinh – khí, tái tạo năng lượng |
| 19h – 21h | Kinh Tâm bào | Màng ngoài tim | Dễ hồi hộp, rối loạn cảm xúc |
| 21h – 23h | Kinh Tam tiêu | Tam tiêu | Điều hòa thủy dịch toàn thân |
| 23h – 1h | Kinh Đởm | Mật | Dễ phát cơn đau sườn, khó ngủ |
| 1h – 3h | Kinh Can | Gan | Giải độc, dự trữ máu, dễ phát đau đầu/mất ngủ |
3. Vì sao giờ vượng lại phát bệnh?
Thông thường, khi đến giờ lưu trú:
- Nếu kinh mạch và tạng phủ khỏe mạnh → chức năng phát huy tốt.
- Nếu có bệnh lý tiềm ẩn → triệu chứng càng rõ rệt.
Cơ chế lý giải:
- Khí huyết vượng mà tạng phủ hư → giống như đổ thêm nước vào bình nứt, dễ tràn ra → phát bệnh.
- Kinh mạch có tà khí (đàm, thấp, nhiệt, hàn, ứ huyết) → khi khí huyết dồn đến, tà khí và chính khí “xung đột” mạnh hơn → triệu chứng bộc phát.
- Ví dụ lâm sàng:
- Hen phế quản: dễ phát cơn 3 – 5h sáng (giờ Phế kinh vượng).
- Bệnh tim: dễ đau thắt ngực, hồi hộp 11 – 13h (giờ Tâm kinh vượng).
- Đau đầu, mất ngủ: dễ xảy ra 1 – 3h sáng (giờ Can kinh vượng).
4. Ứng dụng trong điều trị và phòng bệnh
- Chẩn đoán: hỏi bệnh nhân về thời điểm phát bệnh giúp định hướng kinh mạch – tạng phủ liên quan.
- Điều trị: điện châm, châm cứu, bấm huyệt, dùng thuốc nên chú ý thời gian để tăng hiệu quả.
- Phòng bệnh:
- Đi ngủ sớm trước 23h để dưỡng Can – Đởm.
- Ăn sáng 7 – 9h để dưỡng Vị.
- Không làm việc quá sức 11 – 13h để bảo vệ Tâm.
5. Kết luận
Quy luật Tý Ngọ lưu trú không chỉ giải thích vì sao bệnh hay phát vào giờ nhất định, mà còn là kim chỉ nam trong chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh theo Y học cổ truyền.
- Giờ vượng = thời điểm kiểm tra sức khỏe của tạng phủ.
- Nếu bình thường → phát huy chức năng.
- Nếu có bệnh → triệu chứng dễ bùng phát.
Thông tin liên hệ tư vấn sức khỏe bằng Y học cổ truyền
Phòng khám chuyên khoa Y học cổ truyền Trung Tín
- Địa chỉ: 388 Tỉnh Lộ 7, Ấp Trung Hòa, Xã Trung Lập Hạ, Huyện Củ Chi, TPHCM
- Điện thoại: (028) 389 26789
- Website: thaoduoctrungtin.com